Viðhorf til sjálfbærni og kauphegðun fara ekki alltaf saman
Fundur um viðhorf til ábyrgra fiskveiða og sjálfbærni og áhrif á innkaup var haldinn 6. júní. Markmið fundarins var að upplýsa um aðstæður á mörkuðum erlendis fyrir sjávarafurðir og skapa umræður um raunveruleg áhrif skoðana kaupenda og neytenda á innkaup.
Fundurinn hófst á að Guðný Káradóttir markaðsstjóri sagði frá markaðs- og kynningarstarfi Iceland Responsible Fisheries (IRF) sem beinist að innkaupa- og dreifingarfyrirtækjum erlendis (B2B). Að undanförnu hefur IRF átt gott samstarf við Alaska um kynningu á vottun sem byggð er á viðmiðunum FAO. Sjá kynningu Guðnýjar hér.
Tveir ræðumenn frá norska rannsóknarfyrirtækinu NOFIMA kynntu nýlegar rannsóknir sem fyrirtækið gerði. NOFIMA er stærsta rannsóknarfyrirtækið í Evrópu á sviði rannsókna í fiskeldi, fiskveiðum, markaðssetningu og matvælavinnslu með 440 starfsmenn á sex stöðum í Noregi. Fulltrúar fyrirtækisins komu til Íslands til að gera rannsókn viðhorfum íslenskra fyrirtækja í útgerð og markaðssetningu á sjávarafurðum til þátttöku í IRF og notkunar á umhverfismerkjum (eco-labelling schemes) í sölustarfi, en aðilar í Noregi eru áhugasamir um að kynna sér reynslu Íslendinga af því að tengja saman uppruna og vottun eins og gert er í IRF verkefninu.
Bjørg H. Nøstvold kynnti rannsókn sem framkvæmd var í Frakklandi, "Sustainable seafood in the French market: Expectations and attitudes of large scale buyers". Rannsókninni var ætlað að skoða hvað hugtakið sjálfbærni þýddi í hugum franskra innkaupaaðila og hversu mikil áhrif það hefur á innkaup. Tekin voru 20 viðtöl við ólík fyrirtæki. Dæmi eru um að fyrirtækin hefðu alls ekkert hugað að þessu málefni - sjálfbærni - og eru franskir aðilar að skilgreina hugtakið á annan hátt en t.d. breskir innkaupaaðilar. Umhverfisverndarsamtök hafa vaxandi áhrif í gegnum samstarf við fyrirtækin. Helstu ályktanir sem dregnar eru af rannsókninni eru að sjálfbærni sem þáttur í innkaupum á sjávarafurðum í Frakklandi fær vaxandi athygli og þróunin bendir í þá átt að fyrirtækin reyni að kaupa hráefni úr sjálfbærum stofnum. Þróunin er knúin áfram af einkafyrirtækjum fremur en opinberum aðilum. Núverandi löggjöf um framleiðslu tryggir ekki að markaðurinn bjóði upp á hráefni úr sjálfbærum fiskistofnum. Mótun stefnu um sjálfbær innkaup fyrirtækjanna verður vegna þrýstings utanaðkomandi aðila og frá markaðinum vegna samkeppni, sem liður í að lágmarka áhættu og verja ímynd og vörumerki (brand value). Talið er vænlegt til árangurs í Frakklandi að taka með "social responsibility" í kynningu, rekjanleika og hafa allar upplýsingar á frönsku. Lokaorðin voru: "Addressing sustainability issues is becoming a competitive necessity also in the French market".
Ingrid Kvalvik kynnti rannsókn sem framkvæmd var meðal neytenda í Bretlandi og Frakklandi, "Consumer perceptions and attitudes about sustainability in UK and France". Rannsókninni var ætlað að varpa ljósi á túlkun neytenda á hugtakinu sjálfbærni og kanna þekkingu þeirra á umhverfismerkjum (eco labelling schemes) og hversu mikil áhrif merkin og viðhorf neytenda til sjálfbærni hefur á kauphegðun. Rannsóknin fólst í viðtölum í rýnihópum og spurningakönnun meðal 1.000 manna í hvoru landi. Það kom í ljós að viðhorf til sjálfbærra veiða er ekki mikilvægt atriði í innkaupum fólks. Ferskleiki, gæði (útlit fisksins) og verð voru meðal atriða sem skiptu mun meira máli. Flestir neytendur leggja sig ekki eftir að leita að umhverfismerkjum og þekking á MSC, sem sérstaklega var könnuð í rannsókninni, var mun minni í Frakklandi en Bretlandi. Íslenska merkið, Iceland Responsible Fisheries, var eitt þeirra merkja sem þátttakendur voru beðnir um að skoða og tjá sig um, en mörg merki virðast vera ruglandi fyrir neytendur. Þekking og traust hafa ekki bein áhrif á kauphegðun. Niðurstaðan er að umhyggja fyrir umhverfinu beinist að öðrum málefnum fremur en fiskveiðum, þeir þrýsta ekki á um sjálfbærni og vilja geta treyst verslanakeðjunni fyrir að velja fisk úr sjálfbærum stofnum.